Οι λαοί δεν εμπιστεύονται τις πολιτικές προτάσεις της καθεστηκυίας πολιτικής τάξης

Αναλύσεις | 09/11/2016 | Dimitris Skiadas

Δεν τόλμησα να εκφραστώ δημόσια για την προεκλογική περίοδο των αμερικανικών εκλογών καθώς δεν είμαι ειδικός στην αμερικανική πολιτική σκήνη και οι γνώσεις μου κινούνται στο επίπεδο του μέσου αλλά επιμελούς μελετητή των γεγονότων που δημοσιοποιούνται. Όμως το εκλογικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ σηματοδοτεί – κατ’ εμέ – την κορύφωση μιας κρίσιμης μεταστροφής, σε παγκόσμιο επίπεδο, ως προς το περιεχόμενο του δημοκρατικού πολιτεύματος, με οποιαδήποτε μορφή αυτού (προεδρική, προεδρευόμενη, κοινοβουλευτική, αντιπροσωπευτική, βασιλευόμενη κλπ).

Ήδη από εκλογικά αποτελέσματα στην Ευρώπη είχαν καταγραφεί επιλογές του εκλογικού σώματος που έδειχναν σαφή προτίμηση σε πολιτικές προτάσεις οι οποίες βασίζονταν όχι στην έλλογη πολιτική άποψη κατόπιν σχετικής τεκμηρίωσης αλλά στην εκμετάλλευση του ενστίκτου, της πρωτόλειας αντίδρασης, της ανάγκης, στοιχεία που έχουν αναδυθεί στην επιφάνεια λόγω της οικονομικής κρίσης που τόνωσε τις ανισότητες. Πλέον το εκλογικό σώμα παγκοσμίως, ή ακριβέστερα οι κατά χώρα εκφάνσεις του, δείχνει μέσω των επιλογών του ότι είναι βαθιά διχασμένο. Είτε σε επίπεδο επιλογών κυβερνήσεων (με ανάδειξη κομμάτων στα δυο άκρα του ιδεολογικού φάσματος), είτε σε επίπεδο απαντήσεων σε δημοψηφίσματα (πρόσφατα η απόφαση για Brexit στην Μεγάλη Βρετανία, πέρσι η Ελλάδα με το δημοψήφισμα που είχε ως πραγματικό διακύβευμα την παραμονή στο ευρώ, παλαιότερα τα δημοψηφίσματα σε διάφορες χώρες για την έγκριση Συνθηκών σχετικά με την ΕΕ) και τώρα με την εκλογή Trump στη θέση του Προέδρου των ΗΠΑ, οι λαοί δείχνουν ότι πλέον δεν εμπιστεύονται τις πολιτικές προτάσεις που θέτει μπροστά τους η καθεστηκυία πολιτική τάξη, με τους όποιους εκπροσώπους της (οπως π.χ. η κ. Clinton, ο κ. Cameron κλπ) και επιλέγουν προτάσεις, ακραίου χαρακτήρα, από πρόσωπα που αναπτύσσουν την ανάλογη ρητορική (οπως ο κ. Trump, o κ. Farage, κλπ).

Είναι προφανές ότι οι επιλογές αυτές δεν εδράζονται σε προσωπική ταύτιση, σε οικονομικό-κοινωνικό επίπεδο (ο μέσος Αμερικανός δεν ταυτίζεται με τον Trump, ο μέσος Βρετανός δεν ταυτίζεται με τον Farage). Για αυτό είναι χαρακτηριστική η πληθυσμιακή σύνθεση των ομάδων εκλογικού σώματος που κάνουν τέτοιες επιλογές. Πρόκειται για ανθρώπους που ζούν σε περιοχές με θέματα μεγάλης εισροής μεταναστών, ή που η εργασία τους σε τομείς όπως ο πρωτογενής/αγροτικός τομέας πλήττονται, ή που η ενημέρωση τους είναι ελεγχόμενη κλπ. Η καταγραφόμενη πολιτική ταύτιση με τέτοια πρόσωπα είναι μια ταύτιση απόγνωσης και αναζήτησης από το εκλογικό σώμα μιας λύσης στα καθημερινά του προβλήματα, που πιστεύει ότι μπορεί να του την παρέχει κάποιος που του μιλάει ωμά, άμεσα, απλά (ή μάλλον απλοϊκά υπό την έννοια των υπεραπλουστεύσεων). Η επικοινωνία πάντα ήταν κριτήριο πολιτικής επιλογής. Ως τέτοιο, κάποτε απαιτούσε τεκμηριωμένο λόγο που ενέπνεε σεβασμό. Τώρα απαιτεί οικείο λόγο που εμπνέει αλληλεγγύη. Είναι προφανές ότι στην παρούσα συγκυρία οι λαοί θέλουν κάποιον που τους πείθει ότι θα λειτουργήσει κυρίως ως ηγέτης-συμπαραστάτης για το παρόν και όχι ως ηγέτης-εμπνευστής για το μέλλον. Και στη διαμόρφωση αυτής της επιλογής των λαών, τη μεγαλύτερη ευθύνη την έχουν οι πολιτικοί που με την μέχρι σήμερα εφαρμογή των δημόσιων πολιτικών εξαφάνισαν το όραμα και εξέθρεψαν το ένστικτο…

Για να δώσω, κλείνοντας, μια φιλοσοφική νότα στη σκέψη αυτή, αυτή η εξέλιξη ίσως να οδηγήσει κάποιους να υποστηρίξουν ότι πλέον πρέπει να αναζητήσουμε έναν άλλο Λεβιάθαν, με ρόλο πιο εξελιγμένο και σύνθετο από αυτόν που προέβλεψε ο Hobbes, ήτοι δεν αρκεί μόνο ένα κράτος που να προστατεύει τους πολίτες από εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες, ή από το ίδιο το κράτος, αλλά μάλλον να προστατεύει τους πολίτες από τον ίδιο τους τον εαυτό… Όμως μόνο ο πολίτης μπορεί να προστατευθεί από τον εαυτό του, αλλιώς πηγαίνουμε σε άλλα σχήματα, που εκκινούν από το κράτος-νταντά (nanny state) και φτάνουν μέχρι τον ολοκληρωτισμό και τις φριχτές εκδοχές του που έχει να επιδείξει η ανθρώπινη ιστορία.